Fosil Yakıtlar Nedir? Elektrik Üretimindeki Önemi

Fosil yakıtlar hem ısınma hem de enerji üretme amacıyla sıklıkla kullanılan kaynaklardır. Sanayiden ulaşıma birçok farklı alanda fosil kaynaklardan yararlanılır. Elektrik üretiminde de fosil yakıtların payı yüksektir. Peki fosil yakıtların elektrik üretimindeki rolü nedir? Fosil yakıtlardan elektrik üretmek için hangi teknolojilerden yararlanılır?

Fosil yakıtlarla yenilenebilir enerjinin farkları nelerdir? Fosil yakıtlar hakkında merak ettiğiniz tüm detayları bu yazıda bulabilirsiniz.

Fosil Yakıtlar Nedir? Temel Bilgiler ve Çeşitleri

Fosil yakıtlar yüzyıllar içerisinde biriken bitki ile hayvan kalıntılarının oksijensiz ortamda çözünmesi sonucunda ortaya çıkan, karbon ve hidrokarbon bakımından zengin enerji kaynaklarıdır. Doğalgaz, petrol ve kömür en yaygın bilinen fosil yakıt çeşitleridir. Fosil yakıtlar, dünyada enerji ihtiyacının karşılanması için en fazla yararlanılan kaynaklardandır. Özellikle elektrik üretiminde kömür, petrol gibi fosil yakıtlar yaygın olarak kullanılır.

Kömür

Fosil kaynaklar arasında eski çağlardan beri en fazla kullanılan yakıt türüdür. Taş, linyit, turba ve antrasit olmak üzere 4 farklı kömür çeşidinden enerji kaynağı olarak yararlanılır. Kömür, karbon yoğunluğu en fazla olan fosil yakıt türüdür. Bu nedenle, petrol ve doğalgaza oranla daha fazla hava kirliliğine neden olduğu söylenebilir.

Petrol

Petrol hem elektrik üretiminde hem de ulaşım araçlarında yakıt olarak kullanılan fosil kaynaktır. Petrolden üretilen benzin, dizel gibi araç yakıtları, kullanıldıklarında atmosfere karbon emisyonlarının salınmasına neden olur. Ayrıca, petrol sızıntıları meydana geldiğinde su kirliliği gibi birtakım çevre sorunları da söz konusu olabilir.

Doğalgaz

Doğalgaz, termik santrallerde işlenerek ısınma ve aydınlanma için enerji üretiminde kullanılan bir fosil yakıt çeşididir. Evlerde, işyerlerinde ısınma ve sıcak su üretmek için en fazla kullanılan enerji kaynaklarından biridir. Petrol ve kömür gibi fosil yakıt çeşitlerine göre daha az karbon emisyonuna sebep olduğu söylenebilir.

Elektrik Üretiminde Fosil Yakıtların Rolü

Fosil yakıtlar elektrik üretiminde en fazla yararlanılan kaynaklar arasında yer alır. Taş ve linyit kömürü, petrol, doğalgaz gibi fosil yakıtlar elektrik üretiminde yaygın olarak kullanılır. Ancak fosil yakıtların hava kirliliği oluşturması gibi birtakım etkilerinden dolayı elektrik üretiminde yenilenebilir enerjiye yönelim de söz konusudur.

Sanayi Devrimi’nden beri enerji üretiminde kullanılan birincil kaynağın fosil yakıtlar olduğu bilinir. Ancak 1970’lerde çıkan petrol krizine bağlı olarak küresel çapta yeni enerji kaynakları arayışı başlamıştır. 1970’lerde petrol maliyetinin yükselmesi, kısa süreli olarak dünyada enerji krizinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle, 1970’lerden itibaren enerji üretiminde fosil yakıtlara alternatif enerji kaynağı kullanımı artmıştır.

Rüzgâr, güneş, hidrolik gibi yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminin artmasıyla birlikte fosil kaynakların enerji imalatındaki payı azalmaya başlamıştır. Özellikle 2000’li yıllardan itibaren ortaya çıkan küresel ısınma, sera gazı gibi çevre sorunları; hava kirliliği gibi birtakım etkilere sahip olan fosil yakıt kullanımının azalmasına sebep olmuştur.

Sürdürülebilirlik kapsamında yenilenebilir kaynaklar elektrik üretiminde kullanılsa da fosil yakıtlar da hala sıklıkla enerji imalatında tercih ediliyor. Elektrik üretimi üzerine gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar, küresel elektrik talebinin %2,5 arttığı elektrik enerjisi üretiminin %80’inin ise güneş ve rüzgar kaynaklarından karşılandığı yönündedir (IEA, Ekim 2023).  Ancak, fosil yakıtların elektrik enerjisi üretimindeki payı azalsa da enerji üretiminde fosil yakıt kullanımı devam ediyor.

Fosil Yakıt Bazlı Elektrik Üretim Teknolojileri

Türkiye’de üretilen elektriğin %70’i fosil kaynaklardan elde edilir. Termik santrallerde işlenen kömür, petrol ya da doğalgazdan açığa çıkan ısı, elektriğe dönüştürülür. Termik santral içerisinde yer alan kazanlardaki su; kömür, doğalgaz ve petrol gibi fosil yakıtlar yakılarak kaynatılır, ardından su buharına dönüştürülür. Elde edilen su buharının gücü ile türbinler dönerek elektrik üretimi gerçekleştirilir.

Termik santrallerin yanı sıra kapalı mekanlarda birtakım üretim teknolojileri ile elektrik üretmek mümkündür. Bireysel elektrik kullanımında jeneratörler yardımıyla fosil yakıtlar kullanılarak enerji üretilebilir. Özellikle şebeke elektriğinin kesildiği zamanlarda jeneratör gibi yenilikçi ekipman ve teknolojilerle benzin, dizel gibi yakıtlardan elektrik üretmek mümkündür.

Fosil Yakıtların Çevresel Etkileri ve Sürdürülebilirlik

Kömür, doğalgaz ve petrol gibi fosil yakıtlar kullanıldığında birtakım çevresel etkilere sebep olur. Gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmak adına fosil yakıtların neden olduğu çevresel etkileri azaltmak için ülkeler ve yerel yönetimler birtakım çözümler üretmeye çalışır. Fosil yakıtların neden olduğu çevresel etkiler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

Petrol, kömür ve doğalgaz, yapılarındaki karbon nedeniyle yakıldığında ya da kullanıldığında zararlı gaz emisyonlarına neden olur.

Petrol ve doğalgaz sızıntılarında hava kirliliğinin yanı sıra su kirliliği de ortaya çıkabilir.

Fosil yakıtlardan kaynaklı atmosferde biriken karbon emisyonları sera gazı etkisi oluşturarak küresel ısınma, iklim değişikliği gibi çevresel sorunlara sebep olur.

Fosil yakıtlar kaynaklı kapalı mekanlarda ortaya çıkan ve tahliye edilmeyen yüksek oranda karbon gazı, zehirlenme ve patlamalar meydana getirebilir.

Yenilenebilir Enerji ve Fosil Yakıtların Geleceği

Zararlı gaz emisyonlarını ve hava, çevre kirliliğini azaltmak için fosil yakıtların yanı sıra yenilenebilir kaynaklardan yararlanmak sürdürülebilirlik açısından önemli bir adımdır. Aynı zamanda fosil kaynakların, kaynak rezervlerinin azalması da elektrik üretiminde farklı kaynaklardan yararlanmayı zaruri hale getirir.

Fosil yakıtların çevresel etkilerini azaltmak için elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılır. Güneş, rüzgâr, jeotermal, hidrolik üzerinden elde edilen yenilenebilir enerji hem tükenmeyen hem de çevre kirliliği oluşturmayan bir kaynaktır. Bu nedenle, gelişen teknoloji ve inovasyonla birlikte enerji üretiminde fosil yakıtların payını büyük oranda yenilenebilir kaynakların almaya başladığı söylenebilir. Ancak yine de Sanayi Devriminden beri enerji üretiminde birincil kaynak olarak kullanılan fosil kaynakların elektrik üretiminde payının sıfırlanması uzun bir zaman alabilir.

Fosil Yakıtlardan Temiz Enerjiye Geçiş Süreci

Ülkeler ve işletmeler karbon ayak izini azaltmak için fosil yakıtlara alternatif enerji kaynaklarından yararlanır. Bu kapsamda Kyoto Protokolü, Paris İklim Anlaşması gibi küresel ölçekte anlaşmalarla temiz enerjiye geçiş süreci yürütülür. Temiz enerjiye geçiş kapsamında fosil yakıtlardan ziyade rüzgâr, güneş, hidrolik gibi yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi söz konusudur. Temiz enerjiye geçiş sürecinde işletmeler ile ülkeler enerji verimliliğinin artırılması ve kaynakların tasarruflu kullanılmasını öngörür ve bu kapsamda da sürdürülebilir faaliyetleri benimser. Temiz enerjiye geçiş için çeşitli tasarruf etkinlikleriyle siz de sürece katkı sağlayabilirsiniz.

Fosil yakıtlar ile temiz enerji hakkında daha fazla bilgi edinmek için ilgi çekici bulduğunuz noktaları bizlerle paylaşabilirsiniz.