Elektrik Tesisatlarında Deprem ve Doğal Afet Güvenliği ve Alınması Gereken Önlemler

Sismik bakımdan çok aktif bir coğrafya olan Anadolu; Avrasya Levhası, Arap Levhası ve Afrika Levhasının tektonik hareketlerinin etkisi altındadır. Ayrıca Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı oluşumlarına ev sahipliği yapması sismik aktivitenin yoğun yaşanmasının nedenleri arasındadır.

Son yıllarda yıkıcı etkiler yaratan büyük depremlerle sarsılan Türkiye, yaralarını sarmak ve sonraki muhtemel depremlere hazır olmak adına önemli adımlar atması gerekmektedir.  Kahramanmaraş merkezli depremlerin yıktığı şehirler ve meydana gelen can kayıpları çok taze bir acı olarak yüreğimizi yakarken, yeni acılar yaşanmaması için etkin önlemler alınması gerektiği konusunda farkındalık yaratmaktadır.

Deprem ve diğer doğal afetlerde elektrik tesisatı kaynaklı ikincil afetlerin yaşanmaması için alınması gereken önlemleri ve yapılması gereken testleri içeriğimizde inceleyebilirsiniz.

Deprem Öncesi Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Bina tasarımlarında tesisat gibi yapısal olmayan unsurların sismik bakımdan izole edilmesi kimi projelerde ihmal edilebilmektedir. Acil durum ve enerji sistemleri, yangın boruları, yakıt hatları gibi tesisat birimleri deprem anında mutlaka koruma altında olması gereken unsurlardır. Bunların çalışmadığı durumlarda yangın koruması, iletişim, elektrik iletimi gibi pek çok acil ihtiyaç deprem anında devre dışı kalarak hayati fonksiyonların kesintiye uğramasına neden olabilir.

Bu sebeple elektrik tesisatlarının sismik koruma altında olması deprem öncesinde alınması gelen tedbirlerin başında gelir. Depremin hemen ardından hayati fonksiyonları sürdürecek ünitelerin devre dışı kalmaması için ihtiyaç duyulacak elektrik enerjisini temin etmek bakımından sismik koruma son derece önemlidir.

Zemine oturan, duvara ve tavana asılan elemanların ve tesisat unsurlarının her birine farklı prosedürler uygulanarak depremde çalışır vaziyette kalmaları sağlanmalıdır.

• Sismik Koruma Nedir?

Deprem sonrasında ortaya çıkan yangınlardan kaynaklı maddi hasarlar ve can kayıpları görülmektedir. Binaları depreme dayanıklı yapmak kadar deprem sonrası ortaya çıkabilecek hayati problemleri önleyecek şekilde tasarlamak da önemlidir.

Yapısal olmayan bina elemanlarının sismik bakımdan deprem sonrasına hazırlanmaması durumunda bina yıkılmasa bile yapısal olmayan sistemlerin çökmesi olumsuz etki yaratabilir. Yangın gibi problemlerin ortaya çıkmasını engellemek için yapısal olmayan sistem zarar görmemeli ve devre dışı kalmamalıdır.

Yapısal elemanlardan sayılmayan bina tesisat unsurlarının malzeme ve montaj standartlarının sismik yükleri taşıyacak şekilde belirlenmesine dair iş ve işlemler sismik koruma olarak adlandırılır.

• Sismik Dayanım Testi Nedir?

Deprem riski yüksek olan bölgelerde özellikle hastane, havaalanı, okul gibi binalarda deprem sonrasında elektrik kesintisi yaşanmaması için sismik dayanım testleri ile oluşturulmuş üniteler kullanılır. Genel standartlara göre zorunlu olmayan bu testler, özellikli binalarda kullanılacak tesisat unsurları için gereklidir.

Sismik testlerde cevap aranan parametrelerin kontrolünde aşağıdaki testler yapılır:

• Dijital kanalların sinyal kontrolü
• Varsa mekanik kilitlenmeler
• X, Y ve Z eksenlerinde 1 dakika süreli rezonans testleri
• 3 eksende eş zamanlı 30 saniyelik sismik test

Sonuç iki ayrı kategoride toplanacak şekilde kabul sınıflarına göre elektrik mühendisleri tarafından değerlendirilir.

• Elektrik Tesislerindeki ve Elektrik Tesisatlarındaki Performans Testleri

Elektrik tesisatlarının standart işlevleri bakımından tabi tutulduğu önemli testler vardır. Bu maksatla yalıtım direnci, koruyucu iletkenlerin sürekliliği, devrelerin ayrılması ile koruma, zemin ve duvar direnci, arzın otomatik olarak kesilmesi, kutupluluk ve işlevsel performans testleri kullanılır.

IEC 60364 standardı ile Avrupa Birliği ülkelerinde kullanılan birçok eşdeğer standart, binalarda sabit elektrik tesisatı gereksinimlerini belirleyen bir işleve sahiptir.

Deprem Sonrasında Elektrikler Neden Kesilir?

Deprem sonrasında güvenlik göz önüne alınarak kopan hatların vereceği muhtemel zararların önlenmesi amacıyla elektrik kesilebilir. Gaz sızıntılarından kaynaklanabilecek yangınların önlenmesinde de bu işlem etkilidir. Ayrıca zarar gören şebekeden kaynaklı kesintiler de olabilir.

Elektrik Alanında Deprem Yönetmeliği ve 4 Kademeli Standart Sistemi

Amerikan Federal Afet Yönetim Merkezi (FEMA – Federal Emergency Management Agency) 356 numaralı şartnamesi yapısal olmayan elemanlarda dört seviye fonksiyon belirler. Deprem anında ve sonrasında bu elemanlar için FEMA-356 (Prestandard and Commentary for Seismic Rehabilitation of Buildings, 2000) adı verilen performans standardizasyon sistemi uygulanır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulama bu şekilde olmakla birlikte ülkemizde en üst seviye işlevsellik fonksiyonu hariç diğer üç kademe fonksiyon yönetmeliklerde tanımlanmış durumdadır.

1. İşlevsellik Performans Seviyesi: Kısaca yapısal olmayan elemanların deprem sonrasında da öncesinde olduğu gibi fonksiyonlarını sürdürdüğü en ideal seviyedir.
2. Hemen Kullanım Performans Seviyesi: Bu seviye deprem sonrasında giriş-çıkış kapıları, merdivenler, asansörler, acil aydınlatma, yangın alarmı gibi temel sistemlerin işlevini sürdürebildiği bir duruma karşılık gelir.
3. Can Güvenliği Performans Seviyesi: Bu seviye deprem sonrasında binanın yapısal olmayan elemanlarında hasar meydana geldiği ancak bu hasarın can güvenliğini tehlikeye atacak boyutta olmadığı durumu ifade eder.
4. Göçmenin Önlenmesi Performans Seviyesi: Deprem sonrası hasar gören yapısal olmayan elemanların düşerek tehlike yaratabileceği durumu ve bunun önlenmesini içeren seviyedir.

Bu alanda ülkemizdeki uygulamaları ve gözlemlediğiniz seviyeye dair fikirlerinizi merak ediyoruz. Depreme karşı elektrik tesisatlarında alınması gereken önlemleri öğrenmeleri için içeriğimizi sevdiklerinizle paylaşabilirsiniz.